Έφυγε από τη ζωή ο κορυφαίος ποιητής και στιχουργός Μιχάλης Γκανάς. Το έργο του έχει ασκήσει μεγάλη επιρροή και αγαπήθηκε από το αναγνωστικό κοινό.
Γεννήθηκε στον Τσαμαντά Θεσπρωτίας το 1944 και φοίτησε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών ενώ εργάστηκε ως βιβλιοπώλης, ως επιμελητής τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών και ως κειμενογράφος.
Πολλά ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί από σημαντικούς Έλληνες και ξένους μουσικοσυνθέτες όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου και ο Νίκος Ξυδάκης.
Το 1994 τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο ποίησης για το έργο του «Παραλογή» και το 2011 βραβεύτηκε για το σύνολο του ποιητικού του έργου από την Ακαδημία Αθηνών.
Έργα του είναι:
Χριστουγεννιάτικη ιστορία, Μελάνι, 2014
Ποιήματα 1978-2012, Μελάνι, 2013
Άψινθος, Μελάνι, 2012
Γυναικών: μικρές και πολύ μικρές ιστορίες, Μελάνι, 2010.
Μητριά πατρίδα: αφήγημα, Μελάνι, 2007 (1η έκδοση: Κείμενα, 1981) (επανέκδοση: Καστανιώτης, 1989)
Μαύρα λιθάρια. Καστανιώτης, 2007 (1η έκδοση: Κείμενα, 1980. επανέκδοση: Καστανιώτης, 1993)
Άσμα ασμάτων, Μελάνι, 2005 (διασκευή)
Γυάλινα Γιάννενα, Καστανιώτης, 2004 (1η έκδοση: 1989)
Ο ύπνος του καπνιστή, Καστανιώτης, 2003.
Στίχοι. Μελάνι, 2002
Τα μικρά: 1969-1999: άγνωστα και γνωστά ποιήματα, Καστανιώτης, 2000 Ακάθιστος δείπνος. Καστανιώτης, 1994 (1η έκδοση: Κείμενα, 1978)
Παραλογή. Αθήνα, Καστανιώτης, 1993.
Ποίηση. Αθήνα, Καστανιώτης, 1975. Σελ.: 85.
Έργα του μεταφράστηκαν στα γερμανικά, τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα αλβανικά και έχουν συμπεριληφθεί σε ανθολογίες στα αγγλικά, βουλγαρικά, γαλλικά, γερμανικά, γεωργιανά, ισπανικά, ιταλικά, κινεζικά, ουγγρικά, πολωνικά, ρουμανικά, τσέχικα και φινλανδικά.
Ο πολιτικός κόσμος αποχαιρετά τον Μιχάλη Γκανά
Mε βαθιά θλίψη η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, αποχαιρετά τον Μιχάλη Γκανά, επισημαίνοντας ότι με το έργο του σημάδεψε ανεξίτηλα τη συλλογική μας ευαισθησία και λάμπρυνε την ελληνική ποίηση με την ένταση των απλών, δονούμενων από βαθύ αίσθημα στίχων του.
Ειδικότερα, σε ανάρτησή της στο Facebook, η κ. Σακελλαροπούλου αναφέρει:
«Λυρικός, δραστικός και λιτός, ο Μιχάλης Γκανάς λάμπρυνε την ελληνική ποίηση με την ένταση των απλών, δονούμενων από βαθύ αίσθημα στίχων του, με τη μετουσίωση των ρυθμών και των τρόπων της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Ηπείρου, σε σύγχρονο ιδίωμα, με την ξεχωριστή ικανότητά του να μοχλεύει τη συγκίνηση χωρίς ίχνος μελοδραματισμού. Με λόγο ακαλλώπιστο και στιβαρό μίλησε για τον έρωτα και τον θάνατο, για την υποβλητικότητα της ελληνικής φύσης και τον αυστηρό κόσμο της παλιάς ορεινής Ελλάδας, για τον ξεριζωμό και την εσωτερική ερήμωση στη σκληρή καθημερινότητα της μεγαλούπολης, για τα οδυνηρά βιώματα της ιστορίας, για τις μεγάλες απώλειες και τα μικρά κέρδη μιας ζωής χαρακωμένης από τη μνήμη. Από τον Ύπνο του καπνιστή και τα Γυάλινα Γιάννενα ως το συγκλονιστικό αφήγημα Μητριά πατρίδα, και από τις “μικρές και πολύ μικρές ιστορίες” Γυναικών -ποιητική μετοίκηση σε “μια χώρα μυστική, όπου γυναίκες υφαίνουν τα σύνορά της με τα λεπτά νήματα της αγάπης” -ως την συνομιλία του με την Αποκάλυψη του Ιωάννη στη συλλογή του Άψινθος, ο Μιχάλης Γκανάς, βουτώντας στα “πικρά νερά” των καιρών μας, αναζήτησε -και βρήκε- την ιαματική δύναμη της αγάπης, σημαδεύοντας ανεξίτηλα τη συλλογική μας ευαισθησία. Τον αποχαιρετώ με βαθιά θλίψη. Στους οικείους του, τους φίλους του, τους πολλούς αναγνώστες του, απευθύνω τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια».
Η υπουργός Πολιτισμού
Πληροφορούμενη την απώλεια του Μιχάλη Γκανά, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Με μεγάλη θλίψη πληροφορήθηκα την απώλεια του Μιχάλη Γκανά, ενός από τους εξέχοντες εκπροσώπους της σύγχρονης ποίησής μας.
Με την τέχνη του, που εκκινεί από τον «Ακάθιστο δείπνο», διέρχεται από το σκληρά βιωματικό αφήγημα «Μητριά Πατρίδα» και καταλήγει στην «Άψινθο», ο Μιχάλης Γκανάς ύμνησε τον γενέθλιο τόπο του και μετουσίωσε ποιητικά τον πόθο του μεγάλου νόστου: Την ανέφικτη επιστροφή στην αυθεντικότητα των εικόνων του παιδικού χωροχρόνου, των αγνών ανθρώπων και της αθωότητας. Το έργο του διατρέχει η παιδική μνήμη, για έναν κόσμο ονειρικό, που όμως υπήρξε, σε αντιδιαστολή με την εμπειρία της μεγάλης πόλης και της σύγχρονης ζωής. Η διαρκώς παρούσα αγάπη- «αν είναι να μιλήσει κάποιος, ας πει για την αγάπη»- μια αγάπη τρυφερή, ανόθευτη, σπαραχτική, που θέτει σε κίνηση τη μνήμη για τους τόπους και τους ανθρώπους που παρήλθαν, αλλά και αναζωογονητική και λυτρωτική.
Ο Μιχάλης Γκανάς αντλούσε ακατάπαυστα από τον ρυθμό, το μέτρο και τους τρόπους της ισχυρότατης παράδοσης του δημοτικού τραγουδιού, κάτι που ίσως εξηγεί και την τεράστια απήχηση των στίχων του, μελοποιημένων και μη. Αλλά πάνω από όλα, ο Μιχάλης Γκανάς υπήρξε ένας δημιουργός πηγαίος, με οξύ ποιητικό ένστικτο, το οποίο μετουσίωσε σε στίχους απλούς, αλλά βαθείς και ευθύβολους. Επιστρέφοντας διαρκώς στη μνήμη, τις «πράσινες λιμνούλες της μνήμης», και την αγάπη, ο Μιχάλης Γκανάς μας χάρισε ένα έργο σπάνιας εκφραστικότητας και αφηγηματικότητας, αλλά και μεγάλης ποιητικής έντασης, που προκαλούσε σε κάθε του εκδήλωση αυθεντική συγκίνηση.
Στην οικογένειά του και τους πολλούς φίλους του απευθύνω ειλικρινέστατα συλλυπητήρια».
Η Σία Αναγνωστοπούλου
Σε δήλωση της Σίας Αναγνωστοπούλου, βουλευτή της Νέας Αριστεράς για την απώλεια του Μιχάλη Γκανά, αναφέρεται:
Σήμερα πέθανε ο μεγάλος Μιχάλης Γκανάς, ο ποιητής που μας έκανε να είμαστε παρόντες στην εικόνα κάθε ταπεινής στιγμής που έρχεται κατά πάνω μας χωρίς στολισμένη ομοιοκαταληξία, αλλά με αυτή την κρυφή ιερότητα, όπως ακριβώς λένε και οι στίχοι «Εγώ τον πόνο τον βαστώ την πίκρα την αντέχω κλαίω γιατί σε ξέχασα και όχι που δεν σ’ έχω». Η ποίηση του είναι το απλό ως ουσία της γραφής . Το απλό που δεν λυγίζει τους νόμους της γλώσσας, αλλά σ’ αυτήν παγιδεύει το μεγαλείο της πραγματικότητας. «Επειδή η ζωή μας μοιάζει να φυραίνει μέρα τη μέρα, δε θα πει πως η ζωή δεν αξίζει τον κόπο». Καθόλου αποκομμένος από την Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας πήρε τις ζόρικες μνήμες της βιογραφίας του και τις έκανε λέξεις απαραίτητες, ξεκάθαρες για να περιγράψει τον δρόμο από την προσφυγιά και τον ξεριζωμό στον επαναπατρισμό σε μια «Μητριά Πατρίδα».
Τιμή μας να σε έχουμε διαβάσει Μιχάλη Γκανά «κι εσύ που ξέρεις από ποίηση κι εγώ που δεν διαβάζω κινδυνεύουμε. Εσύ να χάσεις τα ποιήματα κι εγώ τις αφορμές τους».
Αιωνία σου η Μνήμη Μιχάλη Γκανά.
Η Μερόπη Τζούφη
Η βουλευτής Ιωαννίνων της Νέας Αριστεράς Μερόπη Τζούφη, αναφέρει:
Με βαθιά συγκίνηση αποχαιρετούμε τον Μιχάλη Γκανά, έναν μεγάλο ποιητή και στιχουργό, έναν άνθρωπο της τέχνης που έφερε τη σφραγίδα του βιωμένου πόνου και της ανθρωπιάς. Όπως έγραψαν οι κριτικοί, ο Γκανάς «γεννήθηκε μεγάλος», διότι η τέχνη του ήταν άρρηκτα συνυφασμένη με τη σκληρή ενηλικίωση ενός ανθρώπου που από μικρός γνώρισε τις αλήθειες της ζωής, τις πληγές της Ιστορίας και το βάρος της απώλειας.
Γεννημένος το 1944 στον Τσαμαντά Θεσπρωτίας, η πορεία του Γκανά μέσα από την προσφυγιά και την οδύσσεια της μετανάστευσης σφράγισε τη γραφή του με τον τόπο του, την Ήπειρο, και με τον διαχρονικό αγώνα για επιστροφή στις ρίζες. Η ποίησή του μετουσίωσε τις μνήμες και τις παραδόσεις της Ηπείρου σε ένα ζωντανό ελληνικό έπος, ενσωματώνοντας τις σκιές του παρελθόντος, τα μοιρολόγια και τις αφηγήσεις.
Θερμά συλλυπητήρια στην οικογένεια και στους οικείους του. Το έργο του Μιχάλη Γκανά θα μείνει για πάντα κοντά μας, στα λόγια που μοιραζόμαστε και στους στίχους που τραγουδάμε, ατενίζοντας τη λίμνη και την ψυχή της Ηπείρου.
Ο Δήμος Ιωαννιτών
Με βαθιά θλίψη, ο Δήμος Ιωαννιτών αποχαιρετά έναν από τους πιο σημαντικούς και αγαπητούς ποιητές της σύγχρονης Ελλάδας, τον Μιχάλη Γκανά. Όπως αναφέρει:
Ο Μιχάλης Γκανάς υπήρξε ένας δημιουργός που με το έργο του κατάφερε να αποτυπώσει με μοναδικό τρόπο το αίσθημα, τις μνήμες και την ψυχή της Ηπείρου, συνδέοντας αδιάρρηκτα την ποίηση με τα Γιάννενα.
Η ποιητική του συλλογή «Γυάλινα Γιάννενα» αποτελεί μια απόδειξη της βαθιάς σχέσης που είχε με την πόλη μας. Μέσα από τους στίχους του, οι αναμνήσεις και οι εικόνες της πόλης, της λίμνης και της ηπειρώτικης γης ζωντανεύουν, αναδεικνύοντας την ομορφιά και τη μοναδικότητα των Ιωαννίνων.
Ο Μιχάλης Γκανάς, με την πολυδιάστατη συμβολή του στον ελληνικό πολιτισμό, κατέκτησε επάξια μια ξεχωριστή θέση στις καρδιές όλων. Η απώλειά του αφήνει ένα δυσαναπλήρωτο κενό στον λογοτεχνικό κόσμο αλλά και σε όλους εμάς, που θα τον θυμόμαστε πάντα με σεβασμό και ευγνωμοσύνη.
Εκφράζουμε τα ειλικρινή μας συλλυπητήρια στην οικογένειά του, τους οικείους του και σε όλους όσοι τον αγάπησαν και εμπνεύστηκαν από την ποίησή του.
Η μνήμη του Μιχάλη Γκανά θα παραμείνει ζωντανή, όπως και οι λέξεις του που μιλούν για τα Γιάννενα, τη γη και την ψυχή της Ηπείρου.
